Plemenska struktura Crne Gore mijenjala se tokom perioda turske vladavine. Najznačajnije institucije crnogorskih plemena bile su: plemenski sud i plemenski zbor (skupština svih odraslih muškaraca), a kasnije i glavarski zbor.
Plemenska organizacija Crne Gore dobila je konačnu strukturu posljednjih decenija XVII vijeka.
Na prostoru države Crnojevića ustalila se podjela na četiri nahije (župe): Katunsku, Riječku, Crmničku i Lješansku, a svaka nahija dijelila se na plemena. U Katunskoj nahiji bilo je devet plemena: Cetinjsko pleme, Njeguši, Ćeklići, Cuce, Bjelice, Ozrinići (Čevo), Pješivci, Zagarač i Komani. Cetinjsko pleme, Njeguši, Bjelice, Cuce, Ozrinići, Pješivci i Zagarač pominju se prvi put u XV vijeku, dok se Komani prvi put pominju u XIV vijeku, a Ćeklići u XVI vijeku. Riječka nahija dijelila se na pet plemena: Ceklin, Kosijeri, Dobrsko Selo, Ljubotinj i Građani. Ceklinsko pleme se prvi put pominje u povelji Ivana Crnojevića s kraja XV vijeka, a Kosijeri i Dobrsko Selo u XVI vijeku. Prvi pomen Ljubotinja je iz XIV vijeka, a Građani se prvi put pominju početkom XV vijeka. U Crmničkoj nahiji bilo je sedam plemena: Boljevići, Podgor, Brčeli, Dupilo, Gluhi Do, Sotonići i Limljani. Nazivi crmničkih plemena uglavnom se javljaju u istorijskim izvorima od XIV do XVI vijeka, osim Limljana koji se prvi put navode u jednoj povelji iz 1296. godine. Za razliku od Katunske, Riječke i Crmničke nahije, za Lješansku nahiju se smatra da nije podijeljena na plemena, već da je čitava nahija jedno pleme. Istina, u jednom etnografskom članku iz 1839. godine navodi se da Lješansku nahiju čine tri plemena: Draževina, Gradac i Buronje. Razvijena plemenska organizacija postojala je i izvan administrativne oblasti koju su Osmanlije nazivale Crnom Gorom, odnosno, izvan oblasti koja je činila teritoriju države Crnojevića. Budući da se za vrijeme države Crnojevića, i kasnije, tokom osmanske vladavine, teritorija ovih plemena nalazila izvan oblasti koja se nazivala Crna Gora, za njih se ne koristi pridjev crnogorska, iako ona to bez sumnje jesu. Umjesto tog pridjeva koristi se odrednica koja označava njihovu geografsku lokaciju (brdska, primorska) ili pripadnost administrativnoj cjelini (hercegovačka plemena). U brdska plemena ubrajaju se: Bjelopavlići, Piperi, Rovca, Morača, Vasojevići, Kuči i Bratonožići. Plemena Bjelopavlići, Rovca, Vasojevići i Kuči pominju se prvi put u XV vijeku, Bratonožići vijek kasnije, a Piperi krajem XIV vijeka. U sjeverozapadnim i zapadnim oblastima današnje Crne Gore nalazi se oblast tzv. hercegovačkih plemena. U hercegovačka plemena ubrajaju se: Banjani, Riđani, Grahovljani, Pivljani, Drobnjaci, Šaranci, Jezerci, Nikšići, Trebješani, Rudinjani i Župljani. Od hercegovačkih plemena najranije se u izvorima javljaju Banjani, Grahovljani i Drobnjaci (XIV vijek), zatim Riđani, Rudinjani, Pivljani i Nikšići (XV vijek). Nešto kasnije formirano je pleme Jezerci (XVI vijek), a nakon njih: Trebješani (XVII vijek), Uskoci (XVIII vijek), Šaranci i Župljani. Između Grahova i Risna nalazi se pleme Krivošije, koje je nastalo doseljavanjem stanovništva iz susjednih oblasti. Krivošije su, za razliku od većine crnogorskih plemena, bile pod mletačkom vlašću. Pod mletačkom vlašću su od XV do XVIII vijeka bili i Paštrovići, plemenska zajednica u Crnogorskom primorju, koja se nalazi u priobalnom pojasu između Budve (rt Zavala) i Spiča (Dubovica).
Kujo Novović
